Als je als buitenlander voor de liefde, als een zogenaamde gezinsmigrant, in Nederland wil wonen dan moet je inburgeren. Voordat ik besloot met mijn buitenlandse partner de EU-route te volgen, verdiepte ik mij dan ook in deze inburgeringseisen. En zo ontdekte ik de Facebookgroep Inburgeraars 2013-2020. En ik schrok me een hoedje!
Wie in Nederland komt wonen, als gezinsmigrant of als statushouder, heeft een inburgeringsplicht en die is niet mals. Statushouders en gezinsmigranten worden hierbij over dezelfde kam worden geschoren qua eisen, maar niet qua voorwaarden. John Erkelens richtte in de zomer 2018 de Facebookgroep Inburgeraars 2013-2020 op en komt op voor de belangen van de gezinsmigrant. Ik sprak met hem over zijn motivaties, zijn frustraties en zijn bereikte successen.
John, eerste vraag: waarom deze jaartallen, 2013-2020?
‘Omdat de wet Inburgering (WIB) is ingegaan op 2013 en deze zou doorlopen tot 2020. In 2021 komt er een nieuwe wet. Of dat op tijd lukt, is de vraag. Maar de naam van de Facebookgroep is dus afgeleid van de wet. Ik ben de groep samen gestart met drie anderen die ik ontmoette via andere Facebook-groepen over inburgerings-kwesties. Wij bleken vaak de woordvoerders wanneer mensen vragen stelden.
Je vraagt aandacht voor de positie van inburgeraars en dan specifiek gezinsmigranten. Waarom?
‘Toen de oude wet Inburgering werd geëvalueerd, gingen we zo’n beetje over onze nek. Er werd alleen maar aandacht gegeven aan statushouders en helemaal niet aan gezinsmigranten, terwijl onze positie, motivatie en ons leven anders is. Al onze problemen en vragen werden volledig genegeerd. Op 4 juli 2018 hebben wij daarom de groep Inburgeraars 2013-2020 opgericht.’
Een statushouder is een vluchteling met een verblijfsvergunning. Wanneer ben je een gezinsmigrant?
‘Je bent gezinsmigrant op het moment dat je een verblijfsvergunning hebt gekregen op basis van verblijf bij je partner. Een nareizende partner van een asielmigrant krijgt een verblijfsvergunning op basis van de asielvergunning, niet op basis van de relatie. Nareizende familieleden van asielmigranten zijn dus geen gezinsmigranten binnen de inburgering. Maar als je van binnen de EU of van een verdragsland, zoals Turkije, komt, ben je niet inburgeringsplichtig en val je niet onder migranten in het kader van de inburgeringsplicht.
Dit heeft te maken met Europese afspraken. Er is vrij verkeer van goederen en mensen binnen de EU, dus kunnen er geen inburgeringsverplichtingen opgelegd worden. Ook kennismigranten, arbeidsmigranten en buitenlandse studenten zijn niet-inburgeringsplichtig. Gezinsmigranten zijn dus de mensen, vaak uit zogenaamde derde landen, die een verblijfsvergunning hebben gekregen in het kader van gezinshereniging.’
De groep heeft inmiddels ruim 1900 leden, wat zegt dat jou?
‘Dit aantal had ik niet verwacht. We zijn met 24 mensen begonnen. Na twee maanden waren er 200 volgers. Deze heb ik vorig jaar allemaal persoonlijk benaderd, ik heb hun verhalen over problemen waar ze tegenaan liepen, opgehaald. Met al deze informatie heb ik een zwartboek opgesteld met vragen en problemen rondom de inburgeringsplicht voor gezinsmigranten.’
‘In juli 2018 heb ik een gesprek met minister Koolmees aangevraagd. In oktober kregen we een uitnodiging om met ambtenaren van het ministerie SZW te praten. We hebben daar onze klachten op tafel gelegd en daar werd positief op gereageerd. De vraag kwam of wij wilden deelnemen aan een klankbordgroep in oprichting, zodat wij namens de gezinsmigranten konden spreken. Dit is er nooit van gekomen. Het bleek al snel dat men ja-knikkers nodig had en dat zijn wij zeker niet!’
Waar krijg je, als het gaat over inburgering, als gezinsmigrant allemaal mee te maken?
‘Sowieso moet de buitenlandse partner in het eigen land het inburgeringsexamen halen, waarbij je Nederlands leert op A1-niveau. Nederland is trouwens het enige land ter wereld dat deze eis stelt. Heb je dat gehaald, dan moet je een reeks aan documenten laten legaliseren en vertalen. Vervolgens dient de Nederlandse partner bij de IND een aanvraag in voor toegang en verblijf in Nederland, de MVV TEV. Het duurt tussen twee weken en drie maanden voordat je de uitslag krijgt. Ca. 95% krijgt, als je aan de eisen voldoet dat MVV TEV.’
‘Is de partner eenmaal in Nederland, dan begint het hele ambtelijke apparaat te draaien. Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) bepaalt of je wel of niet inburgeringsplichtig bent. Zij krijgen informatie van IND en Basisregistratie Persoonsgegevens van de gemeente. Ongeveer 95% wordt inburgeringsplichtig verklaard. Kun je aantonen dat je al eens een talencursus hebt gevolgd, uit een land komt met een verdrag dat je van verplichtingen vrijwaart of omdat je al een tijdje in een bepaald ander EU-land hebt gewoond met je partner, dan ben je niet inburgeringsplichtig. Moet je wel de inburgeringscursus doen, dan krijg je de verplichting om binnen drie jaar je inburgeringsdiploma te halen. Haal je dat niet, dan krijg je boetes.’
Hoe ziet het opleidingstraject eruit?
‘De opleiding start met een participatieverklaringtraject en met het bijwonen van infobijeenkomsten van de gemeente waarin je uitleg krijgt over normen en waarden in Nederland, hoe je huursubsidie aanvraagt en dergelijke praktische zaken. Verder veel informatie die je al weet wanneer je het inburgeringsexamen in het buitenland hebt gedaan. Hierin zitten namelijk ook honderd KNS-vragen, Kennis van de Nederlandse Samenleving.’
‘Deze twee moet je binnen een jaar hebben afgerond. Heb je dit niet gedaan, volgt er een boete van 340 euro. Ook als je weigert de participatieverklaring te ondertekenen krijg je deze boete. Wij ageren tegen de participatieverklaring omdat deze onzinnig is. Iedereen in Nederland is gelijk en wordt gelijk behandeld, staat er in het traject. Dat is niet zo. Dus je moet een leugen ondertekenen. Bovendien krijg je niet meer de mogelijkheid om een lening bij de DUO af te sluiten en voor eventuele onderdelen die je al hebt behaald, krijg je geen diploma. Oftewel: je moet of je krijgt nooit je diploma. Dit deel van de inburgering is voor statushouders gratis. Gezinsmigranten betalen 150 euro. Naast het participatieverklaringstraject en de bijeenkomsten bij de gemeente waar je woont, starten Kennis van de Nederlandse Maatschappij (KNM), luisteren, lezen, schrijven en spreken.’
‘En tot slot ONA, Oriëntatie op de Nederlandse Arbeidsmarkt. ONA is verplicht maar onzinnig voor gezinsmigranten. Gezinsmigranten hebben geen werkplicht en ook geen mogelijkheid om een uitkering aan te vragen. De Nederlandse partner moet voldoende inkomen hebben om de buitenlandse partner over te laten komen.’
En als je Nederlandse partner wegvalt?
‘Dan kun je, net als een Nederlander, een herïntegratietraject volgen. Een Nederlandse of Europese niet-werkende partner hoeft zich hierop dus niet voor te bereiden, een buitenlandse partner krijgt dit wel opgelegd. ONA is een wassen neus en voegt inhoudelijk niets toe.’
‘Wie de cursus volgt, moet een wensberoep invullen, uitzoeken welke opleiding daarbij hoort, een cv maken, twee vacatures zoeken en brieven schrijven. Maar 30% van de gezinsmigranten die Nederland binnenkomen, hebben binnen een maand werk. En al deze cursussen zijn niet alleen verplicht, maar ook nog eens tijdens werktijd. Gelukkig is er is nu een ontheffing gekomen voor mensen die werk hebben.’
‘Helaas staat er nu een nieuwe situatie voor de deur. Hierin ben je verplicht om binnen 1,5 jaar de (gratis) module arbeidsparticipatie via de gemeente te volgen. De gemeenten mogen vervolgens zelf hun inhoud en programma bepalen. Het kan zijn dat je bij de ene gemeente slechts zes uur hoeft te komen en bij de ander zes dagen, dat weet je niet.’
Hoe zit het met de kosten voor dit alles en wie betaalt dit?
‘Het hele pakket bij elkaar kost ongeveer 9000 euro. Daar kun je een lening bij DUO voor afsluiten. Een statushouder krijgt, als hij z’n diploma binnen drie jaar haalt, deze lening kwijtgescholden. Een gezinsmigrant moet het volle pond terugbetalen.’
En als je het niet haalt?
‘Iemand die 600 uur naar school is gegaan en 4 examenpogingen heeft gedaan, kan ontheffing aanvragen. Een derde van de statushouders heeft een ontheffing en hoeft de lening ook niet terug te betalen. Een gezinsmigrant echter krijgt ook ontheffing, naar draagkracht, maar moet wel het volle pond terugbetalen. Ik ken mensen van rond de 60 jaar die dat niet lukt en die verplicht worden om de scholing te volgen met een klein pensioen. Zij zitten onder bijstandsniveau en kunnen hun schulden nooit terugbetalen. Mensen hebben vaak al veel geld geïnvesteerd om hun partner of kinderen naar Nederland te halen en worden nu verplicht nog meer schuld te maken.’
Wat is je grootste frustratie?
‘Dat wij onnodig geld weggooien. Mensen worden onnodig belemmerd in hun functioneren en meedraaien in de Nederlandse samenleving! En het frustreert me ook dat de inhoud van de scholing heel slecht is, het is meer een soort bezigheidstherapie. Mijn vrouw ging bijvoorbeeld naar school en werd getest om haar niveau te bepalen. Volgens de school moet ze op 0 beginnen en dat terwijl ze al A1 behaald had met het inburgeringsexamen in Indonesië. Ze kwam in een groep terecht met veel Syriërs en Eritreeërs en een paar gezinsmigranten. Een aantal sprak nog geen Nederlands, zij spraken de hele les Arabisch met elkaar. Er was geen toezicht.’
‘In de praktijk wordt er heel veel aandacht gegeven aan de meest zwakkeren in de groep. Je kunt niet door op je eigen niveau, omdat de groep nog niet zo ver is. Mijn vrouw bleef zo negen maanden hangen terwijl ze het boek na drie maanden uit had. Ze werd een soort onderwijsassistent en hielp de anderen, maar wij moesten wel voor die negen maanden betalen. Dit soort verhalen hebben meer mensen. Het is een duur, tijdrovend en slecht traject. Het sluit totaal niet aan bij individuele behoeftes.’
Wat wil je allemaal bereiken?
‘Er moet een aangepast pakket voor gezinsmigranten komen: Het participatieverklaringstraject en ONA zijn voor gezinsmigranten niet noodzakelijk. A1 hebben ze al gedaan, daarin zitten al kennisvragen over de Nederlandse samenleving. Weet je, iemand die A1 heeft gehaald, heeft zich al voorbereid op de komst naar Nederland. De partner is vaak in Nederland geboren en heeft al een sociale omgeving. Dat is allemaal heel anders dan een statushouder die in Nederland nog niets heeft.’
‘Gezinsmigranten moeten hun eigen inburgering of hun werk stilleggen omdat ze daar naartoe moeten, terwijl het niets toevoegt! Ook ONA is niet van toepassing voor gezinsmigranten. Mocht het zo zijn dat door omstandigheden de Nederlandse partner wegvalt, kan de migrant via de normale weg een her-integratietraject doen, zoals iedere Nederlander dat ook kan. Verder willen we dat het pakket betaalbaar wordt en dat alle dwang en boetes eraf gaan.’
Wat heb je al bereikt, in het afgelopen jaar?
‘In ieder geval wordt er nu gesproken over de groep gezinsmigranten. Als groep werden wij onbesproken gelaten, nu worden we specifiek vermeld. Links en rechts zijn er wat politieke vertegenwoordigers die hun sympathie richting ons hebben getoond door het stellen van vragen binnen de commissie Inburgering & Immigratie. En wat we al heel duidelijk onder de aandacht hebben gebracht, zijn alle problemen waar gezinsmigranten tegenaan lopen. Die werden voorheen onder het tapijt geveegd, maar het onderwerp komt steeds vaker op de agenda te staan.
Hoe lang ga je nog door, wat heb je jezelf ten doel gesteld?
‘Toen wij naar Nederland kwamen, hadden we ongeveer 2000 euro zelf gereserveerd voor een inburgeringscursus. We zouden hier blijven tot ik 67 ben en dan samen naar Indonesië, het land van mijn vrouw, gaan. Dit plan vervroegen we nu zeven jaar. We verhuizen nu over een jaar. Het inburgeringsbeleid is zo frustrerend! Onze vervroegde emigratie is een rechtstreeks gevolg van het inburgeringsbeleid.’
‘Ik krijg boetes en dwang naar mijn hoofd terwijl mijn vrouw geen mogelijkheden heeft om verder te komen. Ik verdom het om nog een dubbeltje uit te geven aan een dure cursus. Ik blijf doorvechten tot die nieuwe wet er komt maar als de er is zit ik waarschijnlijk in Indonesië en dan draag ik het stokje over. Maar ik zal dit zeker blijven ondersteunen tot aan mijn dood.’
Wat heeft je zo boos gemaakt?
‘Op het moment dat wij klachten hadden, ging DUO daar zo verschrikkelijk star mee om. “Dit is de wet en daar moeten wij het mee doen en u ook.“ Als gezinsmigranten worden we onnodig op hoge kosten gejaagd. Na vijf, zes jaar is 25% van alle inburgeringsplichtigen nog steeds niet in het bezit van een inburgeringsdiploma, volgens de cijfers van DUO, ondanks boetes en dwingende maatregelen. Van gezinsmigranten is na vijf jaar 16,1 % nog niet geslaagd. Dan moeten ze zich toch eens achter de oren gaan krabben.
Wat wil je er nog over kwijt?
‘Ik vraag me af wat de bedoeling is van dit beleid. 125.000 mensen hebben dit inburgeringsbeleid opgelegd gekregen. Terwijl er ongeveer 2 miljoen EU-migranten en migranten uit verdragslanden zijn die hier niets aan hoeven te doen. Voor asielmigranten begrijp ik het wel enigszins, maar voor gezinsmigranten niet. Het is geen overlastgevende groep, het zijn geen probleemzoekers. Dus… waarom? Ik zie het als een extra drempel die ingebouwd wordt om gezinsmigranten te ontmoedigen naar Nederland te komen. En volgens mij is dat in strijd met de EU-richtlijnen voor gezinshereniging.’
Er verscheen eerder een interview met John Erkelens in De Volkskrant.
— Dit artikel is eerder verschenen op www.dewereldwijven.com —
